🎭 Van Abstract Gedicht naar Diep Begrip: Een Holocaust-les met AI

Vandaag deel ik een briljant lesplan in drie stappen. Het neemt leerlingen mee van een stil gedicht naar diep historisch besef, met een slimme rol voor video en AI.

Dit is niet moeilijk – ik leg het je stap voor stap uit.

📖 De Kern: Een Les in Drie Lagen

Deze les draait om het gedicht 'Ben Ali Libi' van Willem Wilmink en bouwt het begrip in lagen op. Van abstracte woorden naar emotionele verbinding naar volledige historische context.

Stap 1: De Stille Start (De Tekst)

Je begint met de basis. Geef je leerlingen (perfect voor mentorles of geschiedenis) de kale tekst van het gedicht.

Ben Ali Libi

Op een lijst van artiesten, in de oorlog vermoord,
staat een naam waarvan ik nog nooit had gehoord,
dus keek ik er met verwondering naar:
Ben Ali Libi. Goochelaar.

Met een lach en een smoes en een goocheldoos
en een alibi dat-ie zorgvuldig koos,
scharrelde hij de kost bij elkaar:
Ben Ali Libi, de goochelaar.

Toen vonden de vrienden van de Weduwe Rost
dat Nederland nodig moest worden verlost
van het wereldwijd joods-bolsjewistisch gevaar.
Ze bedoelden natuurlijk die goochelaar.

Wie zo dikwijls een duif of een bloem had verstopt,
kon zichzelf niet verstoppen, toen er hard werd geklopt.
Er stond al een overvalwagen klaar
voor Ben Ali Libi, de goochelaar.

In 't concentratiekamp heeft hij misschien
zijn aardigste trucs nog wel eens laten zien
met een lach en een smoes, een misleidend gebaar,
Ben Ali Libi, de goochelaar.

En altijd als ik een schreeuwer zie
met een alternatief voor de democratie,
denk ik: jouw paradijs, hoeveel ruimte is daar
voor Ben Ali Libi, de goochelaar.

Voor Ben Ali Libi, de kleine schlemiel,
hij ruste in vrede, God hebbe zijn ziel.

— Willem Wilmink

Vraag ze daarna simpelweg: "Waar denk je dat dit over gaat?" Noteer de eerste, vaak nog vage, antwoorden.

Stap 2: De Emotie (De eerste video)

Nu de tekst is geland, voeg je een cruciale laag toe: gevoel. Je laat ze de voordracht van Joost Prinsen zien. De emotie, de pauzes, de pijn – het komt keihard binnen.

Je stelt exact dezelfde vraag: "Waar denk je nu dat het verhaal over gaat?"

Je zult merken dat de antwoorden nu compleet anders zijn. Leerlingen leggen plotseling zelf de koppeling. Ze horen de context en noemen begrippen als 'Razzia', 'Holocaust' en andere termen uit de Tweede Wereldoorlog. De emotie heeft de deur naar de context geopend.

Stap 3: Het Begrip (De AI-uitleg)

De leerlingen voelen de emotie en proeven de context. Tijd voor de laatste stap: de volledige analyse. Hiervoor gebruiken we een AI-tool, Google's NotebookLM. In de onderstaande video zie je precies hoe het gedicht in NotebookLM is geladen en hoe de AI wordt gevraagd om het gedicht te analyseren en de historische context uit te leggen.

Door deze video, waarin de AI stap voor stap de connectie legt tussen de poëzie en de harde realiteit, viel bij de leerlingen het kwartje compleet. Ze begrepen het verhaal. Het afsluitende klassengesprek ging niet alleen over het gedicht, maar ook over hoe deze manier van uitleg (met AI) hen hielp het te snappen.

📊 Wat bereik je hier nu precies mee?

Dit lesplan levert concreet resultaat op. Hier zie je wat je leerlingen écht leren:

• ✅ Kennis: Je leerlingen koppelen het gedicht 'Ben Ali Libi' aan de Jodenvervolging (antisemitisme, Razzia's, Holocaust) in de Tweede Wereldoorlog
• ✅ Analyse: Ze ervaren hoe verschillende media (kale tekst, emotionele voordracht, AI-analyse) de interpretatie van een tekst beïnvloeden
• ✅ Vaardigheid: Ze leren abstracte historische begrippen herkennen in een poëtische bron
• ✅ Meta-cognitie: Ze ontdekken hoe AI kan helpen bij het analyseren van (historische) informatie

⏱️ De Winst: Tijd, Begrip én Betrokkenheid

De winst van deze aanpak is gigantisch. We zijn ver weg van het droge 'stampen' van feiten en jaartallen. Je neemt leerlingen mee op een ontdekkingsreis in drie stappen: van abstract (de tekst) naar gevoel (de voordracht) naar begrip (de AI-uitleg).

⚠️ Let Op: Privacy & Verantwoord gebruik

Dit is een geweldige toepassing van AI in de les. Maar, zoals altijd, blijven we scherp:

• 🔐 Privacy eerst: NotebookLM is een Google-tool. Gebruik het (zoals hier perfect is gedaan) als analyse-assistent voor publieke informatie (een gedicht, historisch feit), maar nooit voor leerlinggegevens of vertrouwelijke schooldocumenten
• ✅ Context blijft cruciaal: AI is een hulpmiddel, geen vervanging. Het klassengesprek ná de AI-analyse is minstens zo belangrijk als de technologie zelf
• 📚 Bronvermelding: Leer leerlingen dat AI-output altijd kritisch moet worden bekeken en dat het belangrijk is om bronnen te controleren

🚀 Tot Slot

Dit lesplan laat perfect zien hoe je met een slimme, gelaagde opbouw technologie kunt inzetten om juist diep menselijke verhalen te vertellen. Het abstracte wordt voelbaar, en dat is de kern van goed onderwijs.

De Holocaust is een onderwerp dat we niet mogen vergeten, maar ook niet mogen banaliseren. Met deze aanpak help je leerlingen om niet alleen de feiten te kennen, maar ook de menselijke kant te voelen. En dat maakt het verschil.